Depresja u osób z niepełnosprawnością intelektualną
Depresja u osób z obniżoną sprawnością intelektualną pojawia się zdecydowanie częściej niż wśród osób w intelektualnej normie, jej diagnozowanie jest jednak bardzo utrudnione. Podstawowym problemem wydaje się tu być bardzo duże zróżnicowanie w zakresie stopnia osiągniętych umiejętności poznawczych i społecznych przez osoby niepełnosprawne intelektualnie. Objawy depresji u takich osób zależne są bezpośrednio od stopnia niepełnosprawności intelektualnej. Tym samym u jednostek z NI lekką symptomy depresji nie będą na ogół wyraźnie odbiegać od jej przejawów w grupie osób pełnosprawnych. Im jednak większe odchylenie od normy, tym bardziej depresja przejawia się pod postacią objawów nietypowych dla tej choroby.
Do powszechnie występujących objawów depresji, tj. takich, które mogą pojawić się niezależnie od stopnia upośledzenia zalicza się, m.in.: wyraźnie obniżony nastrój, afekt depresyjny (apatia, zobojętnienie) oraz problemy ze snem.
W upośledzeniu głębokim i znacznym wyróżnić można takie nietypowe objawy, jak: nadmierna drażliwość, pobudzenie psychoruchowe, nasilone zaburzenia zachowania oraz utrata zdolności adaptacyjnych (przystosowawczych). Często pojawiają się tu również: zachowania agresywne, samouszkodzenia i krzyk.
Niepełnosprawność intelektualna umiarkowana związana jest z kolei z działaniami autoagresywnymi oraz unikaniem kontaktu z innymi, podczas gdy w upośledzeniu lekkim do specyficznych objawów depresji zalicza się: płaczliwość, zmiany nastroju podczas dnia, utratę energii, brak zainteresowań, niską samoocenę.
Można stwierdzić, że wraz z większym stopniem niepełnosprawności intelektualnej u osoby doświadczającej depresji przeważają symptomy nietypowe, tj. autoagresja i nadaktywność. Zgodnie z tą zależnością wzrastają również skłonności chorych do uzewnętrzniania stanów emocjonalnych i podwyższonego napięcia oraz kierowania negatywnych emocji na otoczenie.
Jak postępować z chorym na depresję? Podstawą skutecznego leczenia depresji jest dobra współpraca między lekarzem i pacjentem, wsparcie rodziny i przyjaciół. Od postawy rodziny zależy bardzo wiele. Nie powinno wymagać się od chorego „wzięcia się w garść”, bo jego choroba polega właśnie na niemożności „wzięcia się w garść”. W okresie depresji nie powinno się podejmować ważnych decyzji, poza tą o leczeniu. Chory powinien być aktywny na tyle, na ile pozwala mu nasilenie choroby. Każdą normalną aktywność należy traktować jak sukces. Chory powinien starać się utrzymać pewne rytmy i przyzwyczajenia: pory kładzenia się spać i wstawania, pory posiłków („jedzenie przez rozsądek”), codzienny spacer.
Szczegółowe informacje dla bliskich chorego na depresję:
- Nie traktuj depresji jako lenistwa, słabego charakteru, złej woli. Depresja jest chorobą taką, jak nadciśnienie tętnicze, zawał serca czy cukrzyca.
- Nie udzielaj rad typu: „Weź się w garść!”, „Otrząśnij się”, „Nie histeryzuj”, „Inni mają gorzej”. Nie udzielasz ich przecież osobom z zawałem serca czy udarem mózgu.
- Nie wysyłaj swojego bliskiego na urlop, żeby odpoczął. Depresję trzeba leczyć.
- Gdy podejrzewasz u osoby bliskiej depresję – nakłoń ją do wizyty u lekarza psychiatry lub psychologa. Jeśli się to nie uda, spróbuj przynajmniej zasięgnąć opinii lekarza rodzinnego (lub lekarza, do którego chory ma zaufanie).
- Gdy masz trudności z przekonaniem swojego bliskiego o potrzebie leczenia (lub przynajmniej konsultacji) zwróć się po pomoc do osoby, która ma u niego/niej autorytet.
- Przypominaj choremu o wizytach w poradni zdrowia psychicznego i regularnym przyjmowaniu leków. Zbyt wczesne przerwanie leczenia grozi nawrotem objawów.
- Nie staraj się na siłę swojego bliskiego rozweselać, organizować mu czasu. Nie narzucaj się, ale bądź w pobliżu, oferując swą pomoc, gdy jest taka potrzeba.
- Bądź cierpliwy i wyrozumiały. Wiele dodatkowych obowiązków może spaść na Twoje barki.
- Depresję można wyleczyć. Spróbuj zaszczepić to przekonanie w chorym.
- Odradzaj choremu podejmowanie ważnych decyzji. On widzi swoje sprawy w „czarnych barwach”. Pesymistycznie patrzy w przyszłość.
- Unikaj przygodnie zasłyszanych opinii. Zdobądź jak najwięcej rzetelnej wiedzy na temat depresji.
- Wszystkie wypowiedzi o samobójstwie traktuj z powagą. Nie jest prawdą, że jeśli ktoś mówi o samobójstwie, to go nie popełni.
- Pamiętaj o sobie. Choroba bliskiego może rodzić frustrację, złość, bezsilność, poczucie winy. To jest zrozumiałe. Nie wstydź się zasięgnąć porady u specjalisty, np. psychologa lub lekarza psychiatry, jak radzić sobie z tymi uczuciami.
- I najważniejsze – pamiętaj, że depresja jest uleczalna!
